Buôn Ma Thuột sẽ không thể thực hiện giấc mơ trở thành thủ phủ cà phê. Cà phê Việt Nam có thể sụp đổ. Đó là những dự báo đối với thị trường cà phê Việt Nam hiện nay.
Nội công ngoại kích là câu nói chính xác nhất đối với thị trường cà phê của Việt Nam trong thời điểm hiện nay. Trong nước, các doanh nghiệp nước ngoài đang tìm cách mua cà phê từ người nông dân với mức giá cao để nắm quyền quyết định hệ thống phân phối. Bên ngoài họ dùng những tin đồn để tìm cách giảm giá bán cà phê của các doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường London.
Doanh nghiệp ngoại định đoạt
Thấy rõ tiềm năng của thị trường cà phê và những điểm yếu của doanh nghiệp Việt Nam, các công ty cà phê hàng đầu thế giới đã ồ ạt nhảy vào Việt Nam. Họ tìm hiểu các nhà máy chế biến và nhanh chóng thâm nhập hệ thống phân phối. Có vốn dồi dào, các doanh nghiệp nước ngoài đến từng hộ nông dân để mua trực tiếp cà phê với giá cao, khiến các doanh nghiệp Việt Nam lâm vào tình trạng khó khăn về nguyên liệu đầu vào.
Điển hình, Công ty Cổ phần Đầu tư Xuất nhập khẩu Đắk Lắk (Inexim Đắk Lắk) đã đầu tư và hỗ trợ cho 100 hộ nông dân ở xã Cư M’gar, huyện Cư M’gar, Đắk Lắk với diện tích trên 100 ha cà phê. Nhưng khi đến vụ Công ty không mua được 50% sản lượng dự kiến vì công ty nước ngoài đã mua từ trước. Khi Công ty chấp nhận sẽ mua bằng với giá các doanh nghiệp nước ngoài, cà phê nguyên liệu cũng không còn, ông Vân Thành Huy, Tổng Giám đốc Công ty, cho biết.
Theo quy định của Nhà nước, các doanh nghiệp nước ngoài không được trực tiếp mua cà phê từ các hộ nông dân. Tuy nhiên, vừa qua tỉnh Đắk Lắk đã cho phép một số doanh nghiệp nước ngoài được trực tiếp mua.
Trong khi đó, nhà đầu cơ và các doanh nghiệp nghiên cứu thị trường tại nước ngoài lại đưa thông tin đồn trên các báo nước ngoài để nhằm làm giảm giá bán của các doanh nghiệp Việt Nam trên sàn giao dịch cà phê London.
Trang báo tài chính Mỹ Bloomberg ngày 28.9 đưa tin, sản lượng cà phê của Việt Nam có thể đạt 1,32 triệu tấn trong niên vụ này. Ngay lập tức giá cà phê Robusta tại sàn Liffe (London) giảm mạnh. Trong bài báo cũng xuất hiện những dự báo giá cà phê robusta sẽ ở mức 1.836 USD/tấn vào năm 2012. Mức giá này thấp hơn rất nhiều so với mức giá 2.672 USD/tấn hồi tháng 3.2011.
Trên thực tế, diễn biến tại Việt Nam không giống như thông tin đã đưa. Thời tiết xấu và một số cây quá tuổi đang bị chặt bỏ, nên chuyện sản lượng tăng đột biến là rất khó. Như vậy, việc tung tin sản lượng tăng có thể coi là một trong những chiêu bài của các doanh nghiệp nước ngoài để làm giảm giá cà phê.
Nếu tình trạng bị tấn công cả từ trong ra ngoài như vậy tiếp diễn thì chỉ trong một thời gian ngắn nữa, thị trường cà phê Việt Nam có thể sẽ bị các doanh nghiệp ngoại thao túng. Câu chuyện này đã từng xảy ra đối với ca cao Việt Nam năm 2008.
Doanh nghiệp cà phê trong nước khó cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài do vốn ít và cơ chế quản lý còn nhiều lỏng lẻo.
Vốn thiếu, cơ chế yếu
Theo ông Đỗ Hà Nam, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Intimex Việt Nam, doanh nghiệp cà phê trong nước còn yếu trong tất cả các khâu, từ vốn, nguyên liệu đến phương thức bán hàng và quản lý rủi ro. Ông Nam cho biết, ngay từ lúc thị trường bắt đầu mở cửa, ngành cà phê đã không có chiến lược cụ thể, chi tiết. Các doanh nghiệp kinh doanh chế biến và xuất khẩu cà phê phát triển manh mún, mỗi doanh nghiệp chạy theo một hướng. Nhiều doanh nghiệp thua lỗ do không có kinh nghiệm cũng như sự đầu tư bài bản.
Doanh nghiệp tự để các hộ tự trồng và doanh nghiệp mua với giá lên xuống không ổn định khiến người nông dân thiệt hại và quay sang buôn bán với doanh nghiệp nước ngoài. Thêm vào đó, các doanh nghiệp cà phê Việt Nam cũng chưa đưa ra một phương pháp bán hàng cụ thể khiến giá bán của các doanh nghiệp Việt Nam bị phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài, trong đó có tin đồn.
Ông Nam nhận định, các doanh nghiệp nên đưa ra những chiến lược trong sản xuất kinh doanh để ổn định thị trường. Tuy nhiên, bài toán này đã được các doanh nghiệp đưa ra từ rất lâu nhưng đến nay vẫn chưa có lời giải
Vốn chính là vấn đề giúp Việt Nam quyết bài toán về giá và nắm giữ hệ thống phân phối của các doanh nghiệp trong nước. Ông Nam, Intimex Việt Nam, cho biết do thiếu vốn, các doanh nghiệp trong nước không thể cạnh tranh và xoay chuyển nhanh so với các doanh nghiệp nước ngoài. Các doanh nghiệp nước ngoài được vay vốn với lãi suất thấp (mức lãi suất khi vay USD của các doanh nghiệp ngoại chỉ 5,5%). Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt Nam lại khó vay vốn, nếu có thì phải vay với lãi suất cao hơn các doanh nghiệp ngoại rất nhiều.
Đến khi doanh nghiệp Việt Nam tìm được vốn cũng không còn nhiều cà phê để thu mua. Bởi lẽ, các doanh nghiệp nước ngoài đã mua đến 70% sản lượng cà phê trên thị trường.
Theo ông Nam, Nhà nước cần xem xét hỗ trợ về vốn vay cho doanh nghiệp để thu mua cà phê dự trữ. Như vậy, vừa tránh được việc cạnh tranh thu mua nguyên liệu với doanh nghiệp nước ngoài vừa giúp bình ổn về giá và tránh sự thao túng hệ thống phân phối. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần xem xét hạn chế việc doanh nghiệp nước ngoài mua trực tiếp từ nông dân để tránh việc tranh mua như hiện nay.
Hiepcoi